ONTOLOJİDEN EPİSTEMOLOJİYE: Pratik Hikmet Merkezli Bir Okuma

Bu makale, ilkin Aristoteles’in pratik hikmet (phronesis) kavramı ile yine onun nefs teorisinin, aynı anlatının iki farklı yüzü olduğunu göstermeyi hedefler. Sonra modern düşünce anlatısının Varlık’tan dolayısıyla ontolojiden bilgi teorisine nasıl kaydığını takip etmeyi, teorisi üzerinden okumayı dener. Aristoteles kavramında, erdemiyle karakter erdemini; düşünsel olan dini veya mitsel olanı; idrak gücüyle motivasyon/hareket yetisini; ontolojiyle epistemolojiyi birleştirebilmiştir.Bu düşünce, ontolojinin içinde değerin kök saldığını, ahlak da varlığı büyüttüğü varsayımına dayanır. Dahası hareket gücünden bağımsız salt odaklı etiği doğal ahlakı iptal eder. Değerler, sadece varlıkta görünür olur. nedenle olmalı ki Paul Tillich “Varlık, değeri önceler, ancak değer tamamlar, demektedir. Varlık ve varoluşun katmanlı çok boyutluluğu anlamına gelir bu. Yine Tillich, “bilge olmak için iyi olmanın gereğine” işaret ederek, birleştirir. Hareket motivasyonu sorunlu bir varoluş, erdemi bakımından noksan kalacaktır. Bilme, düşünceye dönük değildir, zamanda eylemseldir, çünkü o olmayı gerektirir. Nitekim Grek düşüncesinde de “ahlâk bilişsellik ayrı değildir.” Esasında değil eylem boyutu olduğu irade etkin olacağından insan varoluşunun yanında, erdemini işin içine dâhil etmek ister.